به گزارش تحریریه، «کارشناسان زمان‌بندی دقیق اجرای پروژه سیبری ۲ را به توافق‌های نهایی شرکت‌های «گازپروم» و «CNPC» وابسته می دانند.

شرکت ملی نفت و گاز چین (CNPC) و شرکت «گازپروم» روسیه یک تفاهم‌نامه الزام‌آور حقوقی برای ساخت خط لوله گاز «قدرت سیبری-۲» امضا کردند. مذاکرات در مورد این پروژه برای تأمین گاز روسیه از سیبری غربی به چین، از دهه ۲۰۰۰ میلادی توسط «گازپروم» در جریان بوده و اکنون اجرایی شدن آن ملموس‌تر به نظر می‌رسد.

در گزارش «ودوموستی»، جزئیات این پروژه، شامل زمان آغاز ساخت، مدت زمان لازم برای ارسال اولین محموله گاز از طریق آن و اینکه آیا این پروژه نیازهای گازی پکن را تأمین می‌کند یا خیر، مورد بررسی قرار گرفته است.

در اوایل سپتامبر، در جریان سفر رسمی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، به پکن، و در حضور او و شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، شرکت «گازپروم» و شرکت ملی نفت و گاز چین (CNPC) یک تفاهم‌نامه الزام‌آور حقوقی برای ساخت خط لوله گاز «قدرت سیبری-۲» و خط لوله ترانزیتی «اتحاد-شرق» از طریق مغولستان امضا کردند. علاوه بر این، آلکسی میلر، رئیس هیئت مدیره «گازپروم»، در تاریخ ۲ سپتامبر اعلام کرد که این شرکت‌ها توافقات تجاری دیگری نیز به امضا رسانده‌اند. بر اساس این توافقات، حجم عرضه گاز از طریق خط لوله «قدرت سیبری» از ۳۸ میلیارد به ۴۴ میلیارد متر مکعب در سال و از طریق «مسیر خاور دور» از ۱۰ میلیارد به ۱۲ میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت.

به گفته رئیس «گازپروم»، با اجرای پروژه «قدرت سیبری-۲»، سالانه ۵۰ میلیارد متر مکعب گاز از طریق خط لوله جدیدی که از مغولستان می‌گذرد، به چین تحویل داده خواهد شد.

«آلکسی بلگوریف» مدیر تحقیقات در موسسه انرژی و مالی، یادآور می‌شود که پروژه خط لوله گازی که بعداً «قدرت سیبری-۲» نام گرفت، از دهه ۲۰۰۰ میلادی در حال توسعه است. او می‌گوید که «گازپروم» از سال ۲۰۰۱ به تأمین گاز به چین ابراز علاقه کرده بود. در آن زمان، بحث اصلی بر سر تحویل گاز از میدان کوویکتینسکی (Kovyktinsky) در استان ایرکوتسک Irkutsk بود (که اکنون همراه با میدان گازی چایاندینسکی (Chayandinsky) در یاکوتیا (Yakutia)، پایگاه منابع برای پروژه «قدرت سیبری» است)، با این حال، امکان تأمین گاز از سیبری غربی نیز در نظر گرفته شده بود. اما، مذاکرات جدی با چین صورت نگرفت.

در سال ۲۰۰۶، شرکت «گازپروم» و شرکت CNPC پروتکلی را برای تحویل گاز روسیه به چین از طریق دو مسیر غربی و شرقی امضا کردند. بر اساس این توافق، در مرحله اول، ساخت خط لوله گاز از طریق «مسیر غربی» در دستور کار قرار گرفت که بعداً «آلتای» نامیده شد. خط لوله‌ای با ظرفیت ۳۰ میلیارد متر مکعب در سال، قرار بود از سیبری غربی و با عبور از کِرای (ناحیه) آلتای و جمهوری آلتای به چین برسد. میادین گازی شبه‌جزیره یامال به عنوان پایگاه منابع برای این پروژه در نظر گرفته شده بودند. اما مذاکرات درباره «آلتای» بی‌نتیجه ماند، چرا که «گازپروم» با تشخیص اینکه پروژه بیش از حد گران است، آن را متوقف کرد.

مذاکرات جدی درباره تأمین گاز از سیبری غربی، بار دیگر در سال ۲۰۱۴ آغاز شد، یعنی پس از آنکه قرارداد تأمین گاز از «مسیر شرقی» (خط لوله «قدرت سیبری») امضا شده بود. در نوامبر ۲۰۱۴، «گازپروم» و CNPC یک توافقنامه چارچوب تأمین گاز از «مسیر غربی» امضا کردند. در سال ۲۰۱۵، طرفین، توافقنامه‌ای در مورد شرایط اصلی تحویل گاز امضا کردند. در همین سال، این پروژه به طور رسمی «قدرت سیبری-۲» نام گرفت.

در سپتامبر ۲۰۲۰، شرکت «گازپروم» از آغاز مرحله طراحی این خط لوله خبر داد. در فوریه ۲۰۲۲، مطالعات و طراحی‌های فنی برای ساخت خط لوله «اتحاد-شرق» آغاز شد. در اکتبر ۲۰۲۳، ولادیمیر پوتین اعلام کرد که تمامی طرف‌ها با پروژه خط لوله از روسیه، از طریق مغولستان، به چین موافق هستند. در می ۲۰۲۵، الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه، به نشریه «ودوموستی» گفت که موضوع «قدرت سیبری-۲» در مذاکرات پوتین و شی جین‌پینگ در مسکو مورد بحث قرار گرفته است. پس از این دیدار، رهبران دو کشور دستور دادند که امضای قرارداد تسریع شود.

ژئوپلیتیک به عنوان محرک اصلی پروژه

به باور کارشناسانی که با نشریه «ودوموستی. آنالیتیکی» مصاحبه کرده‌اند، چین پس از چندین سال عدم پیشرفت در مذاکرات، به دلایل اقتصادی و ژئوپلیتیک، تصمیم به اجرای پروژه «قدرت سیبری-۲» گرفته است.

پژوهشگر ارشد شرکت «اویلر» Euler، «آندری پولیشچوک» می‌گوید دلیل اصلی (تمایل چین به پروژه «قدرت سیبری-۲») رشد تقاضای جهانی و داخلی برای گاز در چین است. دلیل دیگری که او ذکر می‌کند عبارتست از قابلیت اطمینان و پایداری بلندمدت مورد انتظار در تأمین گاز از طریق این خط لوله.

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود، World Energy Outlook ۲۰۲۴، پیش‌بینی تقاضای جهانی گاز تا سال ۲۰۳۰ را به میزان ۱۳۰ میلیارد متر مکعب افزایش داد. اکنون، این سازمان انتظار دارد که مصرف جهانی گاز در سال ۲۰۳۰، نسبت به سطح سال ۲۰۲۳، ۶درصد رشد کرده و به ۴.۴۳ تریلیون متر مکعب برسد. همچنین، «گازپروم» با استناد به پیش‌بینی‌های تعدادی از آژانس‌های تحقیقاتی چینی، اشاره کرده است که مصرف گاز در چین برای سال‌های ۲۰۴۰-۲۰۳۵ به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته و به ۶۰۰ تا ۶۵۰ میلیارد متر مکعب خواهد رسید. بر اساس داده‌های مؤسسه انرژی (Energy Institute)، در سال ۲۰۲۴ مصرف گاز در چین (بدون احتساب هنگ‌کنگ و تایوان) به ۴۳۴.۴ میلیارد متر مکعب رسید که ۷٪ بیشتر از سال قبل است.

«ماریا بلووا» مدیر تحقیقات شرکت «ایمپلِمِنتا»، می‌گوید که تا سال‌های ۲۰۳۵-۲۰۳۰، اقتصاد چین بیش از ۵۰درصد به واردات گاز وابسته خواهد شد. او توضیح می‌دهد که در عین حال، انتظار می‌رود ۶۶درصد از این نیازها (در حدود ۲۵۰ میلیارد متر مکعب) از طریق گاز طبیعی مایع (LNG) تأمین شود. به عقیده این کارشناس، در شرایط ژئوپلیتیک فعلی و در بحبوحه تشدید روابط تجاری با آمریکا، این وضعیت ریسک‌های مشخصی را به دنبال دارد. به همین دلیل، چین ممکن است در تلاش باشد تا با افزایش خرید گاز از طریق خط لوله، این ریسک‌ها را به حداقل برساند. بلُووا می‌گوید که در این شرایط، ظرفیت خط لوله «قدرت سیبری-۲» به طور کامل برای چین مورد نیاز خواهد بود.

به عقیده بِلگوریِف، چین بدون تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک، تا مدت‌ها برای اجرای «قدرت سیبری-۲» تصمیم نمی‌گرفت. او می‌گوید در همین نکته، هم نقطه قوت و هم نقطه ضعف پروژه نهفته است. این کارشناس خاطرنشان می‌کند: «طرفین اغلب برای ملاحظات ژئوپلیتیک، منفعت اقتصادی را فدا می‌کنند. شواهدی مبنی بر اطمینان چین از لزوم واردات چنین حجم عظیمی از گاز در دست نیست.

او احتمال می‌دهد که این خط لوله، مانند خط لوله صادراتی دیگر «گازپروم»، یعنی «جریان آبی» که از طریق دریای سیاه به ترکیه می‌رود، با ظرفیت کامل مورد استفاده قرار نگیرد. به عقیده بلگوریف، چین می‌تواند واردات گاز از طریق این مسیر را به حجم حدود ۲۵ تا ۳۰ میلیارد متر مکعب در سال تضمین کند. او معتقد است که ۲۰ تا ۲۵ میلیارد متر مکعب باقیمانده در سال، به عنوان ذخیره‌ در صورت افزایش بیشتر تقاضا یا تحولات ژئوپلیتیک جدی در نظر گرفته خواهد شد.

«ایگور سچین» دبیر اجرایی کمیسیون ریاست جمهوری در امور سوخت و انرژی، و مدیرعامل شرکت «روس‌نفت»، در سخنرانی خود در ششمین مجمع کسب‌وکار انرژی روسیه و چین در ماه ژوئیه سال گذشته گفت که با توجه به ذخایر عظیم در سیبری غربی و شرقی و همچنین در شرق دور، روسیه تمام پتانسیل لازم برای افزایش صادرات گاز به چین تا ۱۰۰ میلیارد متر مکعب در سال و حتی بیشتر را دارد.

چشم‌انداز سال‌ ۲۰۳۰

کارشناسان انتظار دارند که ساخت «قدرت سیبری-۲» در سال‌های ۲۰۲۸-۲۰۲۶ آغاز شود. پیش‌بینی می‌شود که اولین محموله گاز از طریق این خط لوله، در سال‌های ۲۰۳۵-۲۰۳۱ به چین صادر شود.

پالیشوک از همه خوش‌بین‌تر است. او احتمال می‌دهد که ساخت خط لوله گاز می‌تواند در ۱۲ ماه آینده آغاز شود و ۳ تا ۵ سال طول بکشد.

«سرگئی کافمن» تحلیلگر شرکت «فینام» محتاط‌تر است. او اعتقاد دارد اگر ساخت خط لوله گاز در آینده نزدیک آغاز شود، ممکن است عرضه گاز به چین از طریق آن تقریباً شش سال دیگر، یعنی در سال ۲۰۳۱، شروع شود. به عقیده او، وجود فقط یک تفاهم‌نامه و نه یک قرارداد کامل می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که طرفین هنوز مذاکرات مربوط به قیمت فروش یا جدول زمانی ساخت را به پایان نرسانده‌اند.

بلگوریف انتظار دارد که ساخت خط لوله «قدرت سیبری -۲» در سال ۲۰۲۷ آغاز شود. او پیش‌بینی می‌کند که ساخت فاز اول آن دست‌کم ۴ تا ۵ سال طول خواهد کشید، به این معنی که عرضه گاز از طریق این خط لوله در سال ۲۰۳۲ شروع خواهد شد و ممکن است در سال ۲۰۳۵ به ظرفیت طراحی‌شده خود برسد. این کارشناس توضیح می‌دهد که چنین جدول زمانی در صورتی ممکن است که تصمیم نهایی سرمایه‌گذاری برای این پروژه سال آینده، «ترجیحاً در نیمه اول سال ۲۰۲۶» تأیید شود. او هشدار می‌دهد که در غیر این صورت، پروژه ممکن است باز هم به تأخیر بیفتد.

به گفته میلر، اجرای پروژه «قدرت سیبری-۲» هنوز در مرحله مقدماتی قرار دارد و به همین دلیل، بلووا اشاره می‌کند که هنوز جزئیات زیادی باید مورد توافق قرار گیرد. او کارهای مقدماتی را ۲ تا ۳ سال برآورد می‌کند.

بلووا می‌گوید که ساخت چنین پروژه‌هایی ۵ تا ۷ سال طول می‌کشد، به همین دلیل می‌توان انتظار داشت اولین محموله‌های گاز از طریق این خط لوله تنها تا سال ۲۰۳۵ ارسال شوند. او معتقد است که زمان رسیدن این خط لوله به ظرفیت کامل باید در یک قرارداد تجاری مشخص شود و با توجه به نیازهای چین تعیین خواهد شد.

بهای گاز برای چین

پوتین در اوایل سپتامبر در جریان نشست عمومی مجمع اقتصادی شرق ۲۰۲۵ اعلام کرد که قیمت گاز صادراتی به چین از طریق «قدرت سیبری-۲» بر اساس فرمولی «عملاً مشابه» با قیمت‌گذاری برای کشورهای اروپایی محاسبه خواهد شد. اما اجزای این فرمول، یعنی قیمت محصولاتی که بهای نهایی گاز را تعیین می‌کنند، با یکدیگر متفاوت است. میلر نیز اشاره کرده بود که قیمت گاز صادراتی به چین از قیمت گاز روسیه برای اروپا کمتر خواهد بود.

سچین در سخنرانی خود در مجمع بین‌المللی اقتصادی سن پترزبورگ ۲۰۲۵ اعلام کرد که اتحادیه اروپا در سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳، در پی کاهش واردات گاز از روسیه، بیش از ۶۳۰ میلیارد دلار برای خرید گاز از سایر کشورها هزینه کرده است. او همچنین اشاره کرد که در همین دوره، قیمت گاز برای خانوارهای اروپایی تقریباً دو برابر شده است.

بلووا می‌گوید که بر اساس اطلاعات رسمی، فرمول قیمت‌گذاری گاز برای صادرات از طریق «قدرت سیبری-۲» نیز مانند خط لوله «قدرت سیبری»، به قیمت محصولات نفتی وابسته خواهد بود. او همچنین احتمال می‌دهد که این فرمول می‌تواند به قیمت گاز[۱] نیز مرتبط باشد. با این حال، این کارشناس خاطرنشان می‌کند که قیمت به هیچ وجه ثابت نخواهد بود و به قیمت‌های داخلی گاز در بازار روسیه وابسته نیست.

پروژه سودمند دوجانبه

بلووا می‌گوید که پروژه «قدرت سیبری-۲» نمونه‌ای کلاسیک از یک همکاری سودمند دوجانبه است که به هر دو کشور اجازه می‌دهد تا ریسک‌های خارجی خود را کاهش دهند. به گفته او، روسیه با یافتن بازار فروش برای منابع گازی یامال که نقدینگی آنها به دلیل تحریم‌ها دشوار شده است، تا حدی زیان بازار اروپا را جبران می‌کند.

در صورت اجرای پروژه «قدرت سیبری-۲»، مجموع عرضه گاز از طریق خط لوله از روسیه به چین (با در نظر گرفتن صادرات از طریق «قدرت سیبری» و «مسیر خاور دور») می‌تواند به ۱۰۶ میلیارد متر مکعب در سال برسد. اما میلر در اوایل سپتامبر در حاشیه مجمع اقتصادی شرق ۲۰۲۵ به خبرگزاری تاس گفت که این رقم تنها در سطح طراحی پروژه است و در دوره اوج تقاضا، گازپروم ۱۰ درصد به حجم سالانه آن اضافه می‌کند. بنابراین، مجموع عرضه گاز خط لوله روسیه به چین می‌تواند از ۱۱۶ میلیارد متر مکعب فراتر رود.

بلووا اشاره می‌کند که چین نیز به نوبه خود، با به دست آوردن یک منبع گاز قابل اعتماد و کاهش وابستگی به مسیرهای دریایی آسیب‌پذیر واردات گاز طبیعی مایع (LNG)، امنیت انرژی خود را افزایش می‌دهد.

بلگوریف توافقات به دست آمده درباره «قدرت سیبری-۲» را یک دستاورد بزرگ می‌داند. او می‌گوید که تا یک سال پیش، احتمال اجرای این پروژه کمتر از ۵۰ درصد بود، اما اکنون به ۸۵ تا ۹۰ درصد رسیده است.

با این حال، بلگوریف خاطرنشان می‌کند که تأثیر این پروژه بر صنعت گاز روسیه مورد بحث است. او توضیح می‌دهد که در حال حاضر اطلاعاتی درباره اقتصاد این پروژه در دسترس نیست و بنابراین ارزیابی کارایی اقتصادی آن زود است. این کارشناس اضافه می‌کند که در عین حال، با اجرای این پروژه، شانس گازرسانی به کِرای (ناحیه) کراسنویارسک افزایش می‌یابد.

https://www.vedomosti.ru/analytics/krupnyy_plan/articles/۲۰۲۵/۰۹/۲۳/۱۱۴۱۱۴۰-ozhidayut-nachala-postavok-po-sile-sibiri-۲